ආශ්චර්යය මෙය නම්
රටේ රජවරුන්ගේ ඉතිහාසය ගැන අප බොහෝ කරුණු දන්නවා. රජවරුන්ගේ නම්ගොත් ද ඒ ඒ රාජධානි ගැන ද සවිස්තර ව රසවත් විදිහට අප අහල තියෙනවා. බුද්ධ ශාසනයේ ඉතිහාසය ද මේ රටේ ඉතිහාසයට බද්ධ වී තිබෙන්නේ ගහට පොත්ත වගේ. රජවරුන් ඒ ඒ කාලයේ පවත්වාගෙන ගිය පාලන තන්ත‍්‍රයන් ගැන අපට ඉතිහාස පොත්පත්වලින්, සෙල්ලිපිවලින්, ජනප‍්‍රවාදවලින් තමයි දැනගන්නට තිබෙන්නේ. ‘ධාර්මික පාලනයක්’ කියන සංකල්පය සෑම කාලයේ ම අපේ රාජ්‍යයක මූලික අංගයක්. ඉතිහාසයේ රාජ්‍ය පාලනතන්ත‍්‍රයට ‘ධාර්මික පාලනය’ බද්ධ වීමට බුදුරජාණන් වහන්සේගේ විශ්මිත හෙළිදරව්ව ඇතුළත් මේ ධර්මයයි හේතු වුණේ. බුදු දහමේ විස්තර කරන රාජ්‍ය පාලන විධි, බුදුරජාණන් වහන්සේ රජවරුන් උදෙසා කළ අවවාද අනුශාසනා, බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩසිටි කාලයේ හා අතීත බුදුවරුන් වැඩසිටි කාලයේ පැවති පාලන තන්ත‍්‍රයන් පිළිබඳ විස්තර ආදියෙන් අපේ අතීත පාලන ක‍්‍රමය පෝෂණය වුණා. බුදු දහම පදනම කරගෙන පැවති රාජ්‍ය පාලනයක් ප‍්‍රායෝගික ව හා සාර්ථක ව වසර දහස් ගණනක් බාධක මධ්‍යයේ වුව ද ක‍්‍රියාත්මක කරන්නට අපේ පැරැන්නන් සමත් වුණා. අධාර්මික පාලනයක් පැවති කාලයේ, විදේශ ආක‍්‍රමණ පැවති කාලයේ පවා අපේ පැරැන්නන් සටන් කළ...